Weetje 86 - Vingercondooms helpen Nederlandse zwemtalenten beter zwemmen

Op het WK zwemmen in het Japanse Fukuoka verpulverde Léon Marchand (21) het vijftien jaar oude wereldrecord van Michael Phelps op de 400 meter wisselslag. De rest van de zwemwereld keek met open mond en camera in de hand toe. Woensdag won de Fransman zijn tweede gouden medaille, deze keer op de 200 meter vlinderslag. Marchand is nu het nieuwste voorbeeld dat de rest van de zwemwereld wil kopiëren. Maar voor de bewegingswetenschappers van InnoSportLab in Eindhoven geldt een andere filosofie.

‘We krijgen vaak zwemmers die zeggen: ik kopieer de start van Caeleb Dressel want die is heel snel’, zegt bewegingswetenschapper Sander Schreven. ‘Maar Dressel springt 60 centimeter hoog uit stand. Een andere zwemmer moet niet kopiëren wat Dressel doet, want dan moet die ook60 centimeter hoog kunnen springen. Het doel is om op basis van data de goede keuzes te maken, en niet omdat iedereen het zo doet.’

De wetenschappers van het lab zijn iedere dag te vinden in het gigantische Eindhovense zwemstadion. Naast het trainingsbad, in een klein, heet kantoor bomvol materiaal, zitten de dertien werknemers in functie van de Nederlandse zwembond. Dat de zwemmers kunnen genieten van dagelijkse begeleiding, is vrij uniek in de zwemwereld.

‘Wanneer de Ieren of de Britten naar hier komen, dan zijn ze jaloers. In het lab ligt voor minstens een miljoen euro aan materiaal’, aldus directeur Ronald van der Vliet. ‘Er zijn best veel landen die van alles meten, maar dat is dan zo eenvoudig dat je het geen wetenschap kan noemen. Dan meten ze bijvoorbeeld de frequentie van de slagen. Geweldig, dat doen ze al dertig jaar! Niet veel landen zijn zoals ons bezig met zelf technologie te ontwikkelen.’

Sander Schreven is het creatieve brein achter het lab. Hij ontwikkelde een dubbele bodem in het zwembad, waar zes vaste camera’s zijn ingebouwd. Zo kunnen ze op ieder moment van de training de zwemmers filmen. ‘Toen wij hiermee begonnen, moesten we een camera met een zuignap aan de bodem vastkleven. Dat duurde drie tot vier uur om klaar te zetten. Nu kunnen we op ieder moment op de knop duwen.’

Vervolgens hebben de doctoraatsstudenten van het lab vier weken lang onderzoek gedaan naar de perfecte manier om de onderwaterbewegingen van de zwemmers te volgen, zonder dat er te veel invloed is van weerstand in het water. Dat is gelukt met behulp van een kleine batterij, een ledlicht – eigenlijk een ‘magic light’ dat normaal terug te vinden is in een lichtgevende duim, gebruikt voor goocheltrucs – en een plastieken mutsje.

Het resultaat: het zogenoemde vingercondoom. ‘We zijn teruggegaan naar iets simpels, zodat je het makkelijk op training kan gebruiken’, zegt bewegingswetenschapper Carlo van der Heijden. Hij voert de analyses uit tijdens de trainingen en reist mee naar de grote toernooien. Met het ledlampje op de middelste vingertop kan hij precies de slagen van de zwemmers in kaart brengen.

Per zwemmer proberen de wetenschappers uit te vissen wat de beste techniek is. Volgens Schreven bestaat ‘de ideale techniek’ dus niet. ‘Je hebt algemeenheden en daarnaast probeer je individueel te optimaliseren. Je hebt, bijvoorbeeld, mensen die explosief zijn, zoals Dressel, of mensen met een sterk bovenlijf en zwakkere benen.’

Bewegingswetenschapper Carlo van der Heijden helpt de zwemcoaches om de resultaten te analyseren en hij reist ook mee naar de internationale toernooien. — © Sebastian Steveniers

Schreven heeft ook de verwerkingstijd van zijn programma kunnen verbeteren. ‘Twee jaar geleden deden we ongeveer anderhalf uur over het analyseren van een slag. Nu hebben we tien minuten tot een kwartier later de uitslag van de beweging.’ De zwemmers krijgen dus meteen feedback over hun techniek tijdens hun training. Bij de volgende meting kunnen de wetenschappers zien of de aanpassing een verschil heeft gemaakt.

Oude gewoontes

Is het dan wel zo makkelijk voor zwemmers om hun techniek zomaar aan te passen? We zeggen al eens ‘oefening baart kunst’, maar hoofdonderzoeker professor Peter Beek, gespecialiseerd in motorisch leren, zegt net ‘oefening maakt permanent’. Hoe meer je iets foutief oefent, hoe permanenter het in je systeem zit en hoe moeilijker het is om te veranderen.

‘Het is uitzoeken of ze de aanpassingen kunnen volhouden, niet alleen op training maar ook tijdens de wedstrijd. Met die lampjes op hun vingertoppen doen ze het hartstikke goed, omdat ze weten dat we aan het kijken zijn’, aldus Schreven. ‘De vraag is of ze hervallen in hun oude ­gewoontes tijdens de finale van de Olympische Spelen.’

Een voorbeeld van de manier waarop de bewegingswetenschappers een start analyseren. Een andere afzethoek bij de start kan twee tienden verschil uitmaken op de starttijd. In de zwemsport is dat veel.

 

Op het WK in Japan hebben de Nederlanders tot nu toe één zilveren medaille gehaald, met Arno Kamminga op de 100 meter schoolslag. Maar misschien belangrijker: de Nederlanders hebben, in tegenstelling tot de Belgen, al vijf finaleplaatsen behaald.

De Friese Marrit Steenbergen, die iedere dag in Eindhoven te vinden is, zwom naar een zevende plaats op de 200 meter wisselslag en naar de vijfde plek op de 200 meter vrije slag in een nieuw persoonlijk record. Het Nederlandse aflossingsteam behaalde op de 4x100 meter vrije slag een zesde plaats, op de 4x100 meter wisselslag werden ze vierde. Een indrukwekkende prestatie van de Nederlanders, tussen grootmachten zoals de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Australië en China.

 Ik zou zeggen, Rik, er is nog werk aan de winkel in Leuven....